14 november 2021 wordt een belangrijke dag in de strijd tegen diabetes, aangezien het dan de 30e Werelddiabetesdag is Dit komt op een moment dat de sociale, economische en menselijke kosten van diabetes de komende jaren letterlijk de pan uit zullen rijzen. De technologie evolueert in razendsnel tempo, maar moet ervoor zorgen dat de ziekte beter wordt opgespoord, opgevolgd en behandeld.
Diabetes is een stoornis in de opname, het gebruik en de opslag van suikers door het menselijk lichaam. Dat geeft aanleiding tot een toestand van hyperglykemie die gepaard gaat met ernstige en zelfs fatale stofwisselingsstoornissen. Deze chronische endocriene ziekte neemt twee vormen aan. Diabetes type 1, dat verband houdt met erfelijke genetische factoren, wordt veroorzaakt door een storing in de alvleesklier, die weinig of geen insuline produceert. De aandoening komt vooral voor bij kinderen, adolescenten en jongvolwassenen. Diabetes type 2, dat verband houdt met de levensstijl, wordt veroorzaakt door een verkeerd gebruik van insuline door de lichaamscellen. Het komt meestal voor na de leeftijd van 40 jaar als gevolg van overgewicht, slechte voeding of gebrek aan lichaamsbeweging. Het is verantwoordelijk voor ongeveer 90% van de gevallen.
Volgens de Internationale Diabetes Federatie (IDF)1 lijden 463 miljoen mensen aan diabetes, d.w.z. één op de elf volwassenen. Opvallend is dat de helft van de patiënten zelf niet weten dat ze de ziekte onder de leden hebben.Deze patiënten, die geen diagnose hebben gekregen en dus niet behandeld worden, lopen het risico op invaliderende en zelfs levensbedreigende complicaties (hartinfarct, beroerte, nierfalen, blindheid, amputatie van de onderste ledematen, enz.) Dit is een geruisloze en welig tierende pandemie die de komende jaren alleen maar sterk zal toenemen. In 2030 zullen 578 miljoen mensen aan diabetes lijden en in 2045 700 miljoen.
Directe, indirecte en immateriële kosten
De sociale, economische en menselijke gevolgen van diabetes zijn aanzienlijk. De wereldwijde uitgaven voor gezondheidszorg bedragen 760 miljard dollar per jaar. Belangrijke indicator: de behandeling van complicaties is goed voor meer dan de helft van de directe kosten. In het Verenigd Koninkrijk bedragen de kosten voor de behandeling van een opstoot van diabetische ketoacidose 1387 Brits pond. Bij uitbreiding zijn voortijdige sterfgevallen en handicaps goed voor meer dan één derde van de totale uitgaven. Met name absenteïsme wordt gezien als een factor van verminderde productiviteit. Ook moeten we rekening houden met de talrijke gevolgen voor de levenskwaliteit van de patiënten. De directe, indirecte en immateriële kosten van diabetes zijn exorbitant hoog en zullen zelfs nog stijgen. Het IDF schat dat de wereldwijde uitgaven voor gezondheidszorg in 2030 zullen oplopen tot 825 miljard en in 2045 tot 845 miljard.
Diabetes en de complicaties ervan zijn een belangrijke oorzaak van vroegtijdig overlijden en leiden elk jaar tot meer dan vier miljoen sterfgevallen - één om de acht seconden. Tussen één derde en de helft daarvan is toe te schrijven aan hart- en vaatziekten, die direct veroorzaakt worden door diabetes. Vergeet niet datdiabetes nu één van de tien belangrijkste doodsoorzaken is in de laatste WHO-ranglijst. Dat is een erg symbolisch cijfer en het aantal overlijdens dat eraan wordt toegeschreven, is in twintig jaar met maar liefst 70% gestegen.
De troeven van technologie
De preventie van diabetes type 2, dat gedeeltelijk te voorkomen is, is een topprioriteit. De WHO beveelt gezonde voeding, regelmatige lichaamsbeweging en het vermijden van tabaksgebruik aan. Vermageren wordt beschouwd als een belangrijke factor om het begin van de ziekte uit te stellen en de complicaties ervan te verminderen. Vroegtijdige opsporing heeft ook een strategische dimensie.
De technologie evolueert immers in snel tempo en zorgt voor nieuwe perspectieven op dit gebied Een artificieel intelligentiesysteem dat drie jaar geleden door de FDA werd goedgekeurd, kan diabetische retinopathie opsporen met een efficiëntie van 90%.2. Een ander opmerkelijk kenmerk is dat de machine een geautomatiseerde diagnose stelt zonder dat een arts tussenbeide hoeft te komen om het beeldmateriaal te interpreteren. Deze doorbraak is revolutionair, en er zitten er nog andere in de pijplijn.
Veel wetenschappers willen de mogelijke diagnoses optimaliseren, met veelbelovende resultaten Onderzoekers van de Queen Mary University of London zijn er onlangs in geslaagd een AI te ontwikkelen die de hoeveelheid vet rond het hart kan meten, een voorspellende marker van de ziekte die momenteel onmogelijk te identificeren is3. Op basis van een eenvoudige analyse van MRI-beelden van het hart geeft dit instrument in slechts drie seconden een antwoord. Het zou ook het risiconiveau van elke patiënt kunnen berekenen.
Nieuwe alternatieve behandelingen
Ondanks aanzienlijke vooruitgang in het onderzoek kan diabetes niet genezen worden. De standaardbehandeling bestaat uit een regelmatige toediening van insuline via insulinepennen, -inhalatoren of speciale pompen. Verschillende geneesmiddelen, die als tweedelijnsbehandeling worden voorgeschreven, kunnen de ziekte stabiliseren, die ook voortdurend moet worden gecontroleerd met steeds meer gesofisticeerde bloedglucosecontroleapparatuur. Nieuwe therapeutische mogelijkheden worden momenteel onderzocht. Ze zijn vooral bedoeld om de levenskwaliteit van de patiënt te verbeteren. Amerikaanse onderzoekers werken aan een pil die insuline-injecties zou kunnen vervangen4. Bij tests op varkens bleek dit geneesmiddel doeltreffend te zijn om de bloedsuikerspiegel bij patiënten te verlagen.
In de komende jaren worden nog drie andere baanbrekende innovaties verwacht, hoofdzakelijk op het gebied van diabetes type 1: de kunstmatige pancreas, intelligente insuline en de transplantatie van de eilandjes van Langerhans. Deze gentherapie, die reeds in de Verenigde Staten en Canada wordt gebruikt voor patiënten met instabiele diabetes, heeft een belangrijk nadeel dat binnenkort zou kunnen verdwijnen. Volgens een team van Amerikaanse onderzoekers5 zou transplantatie van deze pancreascellen in de voorste oogkamer het mogelijk maken het gebruik van immunosuppressieve geneesmiddelen te vermijden.
Door de constante en groeiende vraag is diabetes een veelbelovend investeringsdomein, wat nog verder wordt versterkt door de technologische vooruitgang. Via haar netwerk van experts zal Candriam de meest veelbelovende onderzoeksprojecten in kaart brengen. Candriam zal ook bedrijven ondersteunen die de meest aangewezen medische behandelingen en hulpmiddelen voor patiënten produceren.
Diabetes: een dynamische markt... met als koploper de Verenigde Staten!
Honderd jaar na de ontdekking van insuline en de controle van de bloedsuikerspiegel barst de wereldmarkt voor diabetes uit haar voegen. Volgens IQVIA zal deze markt tegen 2020 goed zijn voor 105 miljard dollar, een stijging met 10,5% ten opzichte van het voorgaande jaar. Opmerkelijk was dat de Verenigde Staten 67% van de omzet voor hun rekening namen, veel meer dan het groeilandenblok, dat goed was voor 11%. Het diabetessegment is na oncologie het grootste therapeutische gebied en is goed voor 9,8% van de wereldwijde farmaceutische markt, die op 1174 miljard USD wordt geraamd. Een andere belangrijke bevinding was dat twee geneesmiddelen tegen suikerziekte vorig jaar in de top tien van best verkochte geneesmiddelen stonden. Ze stonden respectievelijk op de zesde en zevende plaats in dit klassement.
NB: Alle waarden zijn uitgedrukt in fabrieksprijzen, exclusief taksen.
Bron: IQVIA (april 2021)
Diabetes: de kerncijfers
- Eén op de elf volwassenen lijdt aan diabetes, d.w.z. 463 miljoen mensen;
- Eén op de twee volwassen diabetici wordt niet gediagnosticeerd, d.w.z. 232 miljoen mensen;
- Eén op de vijf diabetici is ouder dan 65 jaar, d.w.z. 136 miljoen mensen;
- 10% van de wereldwijde uitgaven voor gezondheidszorg gaat naar diabetes, d.w.z. 760 miljard dollar;
- 79% van de mensen met diabetes woont in een land met een gemiddeld of laag inkomen;
- 1.110.100 kinderen en jongeren onder de twintig hebben diabetes type 1.
Bron: 9e editie van de IDF Diabetesatlas (november 2019)
(1) “IDF Diabetes Atlas”, International Diabetes Federation (november 2019).
(2) “Pivotal trial of an autonomous AI-based diagnostic system for detection of diabetic retinopathy in primary care offices”, Nature (augustus 2018).
(3) “Automated quality-controlled cardiovascular magnetic resonance pericardial fat quantification using a convolutional neural network in the UK Biobank”, Frontiers in Cardiovascular Medicine (juli 2021).
(4) “An ingestible self-orienting system for oral delivery of macromolecules”, Science (februari 2019)
(5) “Operational immune tolerance towards transplanted allogeneic pancreatic islets in mice and a non-human primate”, Diabetologia (januari 2019).