De vaccinatie tegen het humaan papillomavirus wordt door de Wereldgezondheidsorganisatie (« WGO”) als een prioriteit voor de wereldwijde volksgezondheid gezien en verkleint in aanzienlijke mate het risico op een overlijden door baarmoederhalskanker. Men zou de ziekte zelfs deels kunnen uitroeien, op voorwaarde dat men bepaalde remmen optrekt. Net zoals de betere opsporing is de betere en ruimere dekking van de vaccinaties een kritieke hefboom.
Ernstige virusinfecties houden rechtstreeks verband met de ontwikkeling van bepaalde tumoren. Net zoals de vroegtijdige detectie van de eerste symptomen kan vaccinatie een beslissende rol spelen in de strijd tegen ‘de ziekte van de eeuw’. Verschillende profylactische vaccins helpen voortaan om twee kankers deels of volledig te voorkomen, met name leverkanker en baarmoederhalskanker. Ook al behandelen ze die pathologieën niet rechtstreeks, toch beschermen ze de bevolking door haar te wapenen tegen de potentieel dodelijke gevolgen van hepatitis B en het humaan papillomavirus in hun meest kritieke vormen (HPV 16 en 18 veroorzaken 70 % van de kankers en precancereuze letsels aan de baarmoederhals).
Als vierde oorzaak van kanker bij vrouwen is baarmoederhalskanker verantwoordelijk voor 310.000 overlijdens per jaar, voornamelijk in landen met een laag tot middelhoog inkomen. Volgens het IARC1 blijft de incidentie ervan verontrustend met 570.000 nieuw gediagnosticeerde gevallen in 2018. De epidemiologische projecties zijn al even onrustwekkend. Zonder corrigerende maatregelen leidt de aandoening vermoedelijk tot 460.000 sterfgevallen per jaar tegen 2040. In werkelijkheid is de problematiek dubbel. Naast die overlijdens die deels te vermijden zijn, is de vaccinatie tegen het humaan papillomavirus strategisch belangrijk omdat een HPV-infectie andere vormen van kanker kan veroorzaken, en dat zowel bij vrouwen als bij mannen.
Een ‘veilig, doeltreffend en essentieel’ vaccin
Op 4 februari, ter gelegenheid van de Werelddag tegen kanker, lanceerde de WGOeen oproep aan alle landen om niet alleen alle meisjes tussen negen en veertien jaar tegen het humaan papillomavirus te vaccineren, maar ook de precancereuze letsels van vrouwen van meer dan dertig jaar systematisch op te sporen en te behandelen. Met de bewijzen bij de hand benadrukte het IARC toen dat drie bestaande vaccins2 ‘veilig, doeltreffend en essentieel waren om baarmoederhalskanker uit te roeien’. Op die manier stelde het de geruchten en controverses over de vermeende schadelijkheid van de betrokken producten aan de kaak.
De organisatie staafde haar verklaringen aan de hand van een zekere teruggang en solide bewijzen. Vandaag lopen publieke vaccinatiecampagnes in 82 landen. Dat initiatief werd meer dan tien jaar geleden opgestart door de Verenigde Staten, Duitsland, Australië, België, Canada, Spanje, Frankrijk en Italië. Sinds de homologatie van het eerste referentievaccin in 2006 zijn meer dan 270 miljoen dosissen toegediend aan meer dan 60 miljoen mensen. De WTO heeft tot nu toe geen enkel ernstig ongewenst effect met betrekking tot de aanbevolen producten geïdentificeerd.
In plaats van de nefaste effecten die door de tegenstanders van vaccinaties worden benadrukt, stelde de organisatie positieve effecten op de bescherming van de bevolking vast. “Verschillende landen hebben aangegeven dat het aantal incidenties van precancereuze letsels aan de baarmoederhals bij jonge vrouwen was gedaald met 50 %’, verduidelijkte deWGO.
Sluitende resultaten
In bepaalde regio’s van de wereld zijn de resultaten soms spectaculair, zoals in Australië. Volgens de resultaten van een studie die door het lokale departement van Volksgezondheid was gefinancierd, daalde het aandeel van jonge vrouwen (18-24 jaar) die de twee voornaamste HPV’s (16 en 18) droegen, drastisch in tien jaar tijd. Terwijl hun aandeel in 2005 nog op 23 % was geschat, was het in 2015 teruggezakt tot 1 %. Met een als optimaal beoordeelde dekking van de vaccinaties wordt de verspreiding van het virus binnenkort wellicht onderbroken, als we de laatste epidemiologische modellen mogen geloven. Na minder dan twintig jaar zouden er bijna geen nieuwe gevallen van baarmoederhalskanker meer zijn. Technisch gezien zijn die resultaten onder meer het gevolg van een gratis vaccinatiecampagne die twaalf jaar geleden is gestart bij meisjes van twaalf en dertien jaar, en in 2013 is uitgebreid naar jongens.
In Europa zijn de ‘prestaties’ willekeuriger. Hoewel 37 van de 53 landen van het oude continent systematisch vaccineren, varieert de dekking van de vaccinaties bij de doelpopulatie (meisjes tussen negen en veertien jaar) gevoelig van het ene land tot het andere, met vrij opmerkelijke verschillen. Terwijl de dekkingsgraad heel hoog is in Portugal (90 %), is hij nog heel laag in Frankrijk (20 %), dat zich in de staart van het peloton bevindt.
Dekking van de vaccinaties bij de doelpopulatie
De ongelijkheden zijn nog schrijnender op internationaal vlak. “De landen waar het risico op baarmoederhalskanker het grootst is, zijn ook degenen waar de kans dat tegen HPV wordt gevaccineerd, het kleinst is”, betreurt deWGO.
Aanvullende acties
Er worden verschillende aanvullende acties beoogd om de overlijdens gelinkt aan baarmoederhalskanker te vertragen. Volgens sommige experts kan de implementatie van een vaccinatieprogramma in scholen de dekking van de vaccinaties verbeteren en de sociale ongelijkheden verminderen door een ruimere bevolking te bereiken, zoals blijkt uit de Australische, Canadese en Zweedse voorbeelden. De vaccinatie van jongens kan trouwens helpen om de verspreiding van het papillomavirus tegen te gaan en wordt momenteel in een twintigtal landen toegepast. Er zijn al directe voordelen vastgesteld in Australië, Oostenrijk, de Verenigde Staten, Zweden en Zwitserland. In Frankrijk vorderen de gedachten langzamer, maar de laatste tekenen zijn eerder bemoedigend. Onlangs heeft de Haute Autorité de Santé een thematische publieke raadpleging gelanceerd, de laatste stap vooraleer ze een officiële aanbeveling publiceert.
Hoe doeltreffend ze ook is, vaccinatie alleen volstaat niet. Ze mag noch de opsporing via een uitstrijkje noch de behandeling van precancereuze letsels vervangen, zoals de WGOregelmatig in herinnering brengt. Volgens de conclusies van een recente studie3 maakt de onmiddellijke veralgemening van vaccinatie en opsporing het mogelijk om baarmoederhalskanker de komende 50 jaar bijna volledig uit te roeien in alle geïndustrialiseerde landen ... en tegen het einde van de eeuw in de hele wereld.
De economische inzet is groot. Ook al zijn ze niet officieel berekend, de kosten gelinkt aan baarmoederhalskanker bedragen meer dan 100 miljard dollar per jaar. Een ding is zeker: de primaire preventie (vaccinatie) en de secundaire preventie (opsporing) zouden de uitgaven van de verschillende landen aanzienlijk verminderen, met extreem gunstige resultaten op het vlak van de volksgezondheid. Ze vormen dus een kostbaar instrument voor het universele doel dat we allen zonder voorbehoud delen: bijdragen aan een gezonder en langer leven. Candriam blijft naar dit doel streven door middel van haar thematische investeringsstrategieën die gericht zijn op de strijd tegen kanker, en ook door de financiering van de specifieke Europese oncologische onderzoeksinstellingen die de vaccins van morgen ontwikkelen. sviluppino i vaccini del futuro.
Leverkanker: de aangetoonde voordelen van vaccinatie tegen hepatitis B
Volgens het IARC1 zijn in 2018 841.080 gevallen van leverkanker gedetecteerd. Met 781.631 vastgestelde overlijdens in het afgelopen jaar gaat het om de vierde doodsoorzaak door kanker in de wereld. De complicaties van een besmetting met hepatitis B zijn deels verantwoordelijk voor die pathologie, maar zijn gemakkelijk te voorkomen dankzij een vaccin dat een bijna volledige bescherming tegen het virus biedt (98 tot 100 %). Het wordt tegenwoordig aanbevolen bij baby’s, kinderen, adolescenten en bepaalde volwassen populaties, zoals ontvangers van een bloedtransfusie of een transplantatie, personen onder dialyse of met risicovolle seksuele praktijken (het betreft ook het verplegende personeel en de actoren die tijdens het uitoefenen van hun werk mogelijk worden blootgesteld aan bloed of bloedproducten).
Volgens de WGOheeft het vaccin uitstekende resultaten geboekt op het vlak van schadeloosheid en doeltreffendheid. Sinds 1982 zijn wereldwijd meer dan een miljard dosissen toegekend, met heel concrete voordelen voor baby’s, bij wie de dekking van de vaccinaties werd geschat op 84 % in 2017. In vele landen ligt het percentage chronische infecties nu onder 1 % bij geïmmuniseerde kinderen. De vooruitgang die via het veralgemeende gebruik van het vaccin is geboekt, is van dien aard dat hepatitis B tegen 2030 kan worden uitgeroeid, hetgeen het sterftecijfer van leverkanker voor een deel zou verlagen. Die doelstelling is ambitieus maar haalbaar volgens deWGO, die van die strijd een van haar vele prioriteiten heeft gemaakt.
1. International Agency for Research on Cancer – IARC
2. Gardasil, Cervarix en Gardasil 9.
3. Simms, K.T. et al. (2019). Impact of scaled up human papillomavirus vaccination and cervical screening and the potential for global elimination of cervical cancer in 181 countries, 2020-99: a modelling study. The Lancet Oncology, vol. 20, nr. 3, 394-407.
